giovedì 9 aprile 2015

MI MINONGA N CONT DLA VELES DE CHEMUN 2015

N CONT DLA VELES DE CHEMUN  2015

Partitocrazia te chemun… n à pa la jënt povester ngali assé?




L ie nteressant coche uni cin' ani, dan la veles, vëniel a se l dé n drë' dé de cumedons danter partic, ënghe sce ala fin, mpue per "curetëza politica" y mpue per vantaje, fej mpo duc i candidac dla veles de chemun nscila sciche sce n bon spirt olimpich fajëssa da patron ala fasa ante-veles.

Plu nteressant iel purempò coche l ndividualità dla persona vën mo dan l veles destizeda, n referimënt al partit per chël che la candidea.

Sce te candideies per chësc partit, pona ies automaticamënter nscila y pënses automaticamënter nscila. Almanco nscila pënsa la jënt.

Chëst ann iela mpue autramënter. Partit n saral mé un a Urtijëi.

Ie son dla minonga che dantaldut pra la veles de chemun messëssa de prinzip uniun che va a lité se tò a cuscienza la persunalità de uni candidat y nia se lascé nfluenzé dal partit per chël che l candidea. Sambën à uni partit si linia y perchël dijerà vel' un, aral bën da n dì pra ciuna "scuadra" che te fejes pea.
Ma dijonse l'urità: ala fin mpermët pa mpo duc l medemo y, pont mo plu mpurtant, uni scuadra à si capitano che fej ala fin di conc l bel y bur‘ tëmp.

Ie dijësse che l fossa perchël scialdi miec, sce pra veles te pitli chemuns (sota 10.000 zitadins) ne fossel degun partic.
Tëutes de posizion che alimentea suvënz mé stritoc y n ciampanilism fat de prejudizies, stereotips y retorica banala, datrai mo arpejon de rësses di tëmps passei.

Nscila, me univel dant, fovel te chisc ultimi ani a Urtijëi. Ala Lista Urtijëi ti unvel for trat dant de  vester „Vërc che pona avisa mpo n bel gran jeep“ y ala SVP de vester i „Gran capi che possa se mpermëter truep.“

Nteressant che l prim a purté na inuvazion n cont dl cumbater la paritocrazia ie propi stat l jëunn Achammer dl SVP, che a livel pruvinziel ova dassënn cialà de riabilité la politica che ova scumencià a puzé. Dantaldut, ajache la jënt udova mé plu la politica coche zeche dalonc dal raport uman y dala etica.
Achammer, jan a crì cuntat cun la persones (nce tres mesuns multimediei coche p.e. la chat publica, ulache ël nstës respundova a dumandes n cont dla reforma dl’istruzion) à nsci mustrà che la politica dëssa vester dantaldut fata dala persones y no dal culëur dl partit.

Culëur che à suvënz purtà pro che bona prupostes dla oposizion ne n’ie ti ultimi ani nia unides tëutes minimamënter n cunscidrazion (cunliniamënt cun la streda Sacun, cuncors de ideies per fabriché na Scola Mesana che jissa cun i tëmps y n.i.)
Scutëve su i file audio sun la plata de Chemun. Pudëis duc ve fé n pensier.

Sambën à chësta situazion purtà pro a na escalazion tl raport danter i doi espunënc di doi partic. Ne i udron bonamënter nia balé n lento al proscimo Schmirberball.

Matades a pert. La jënt ie stufa de ch’sc zanché via y ca danter partic. La jënt uel te Chemun jënt che se pera ite la manies y fej. Sambën adrovel nce i pensadëures cun vijions, cossa unida a mancé povester ti ultimi ani, ma ala fin vëiji ie la funzion de reprejentant de n pitl luech bëndebò „pratica“.

Mi pruposta fossa chëla de fé na lista unica, zënza partic. La jënt ëssa nscila plu saurì a savëi chi lité, ajache la ne se lascëssa nia devië da problems de "fedeltà politica" y litëssa da vëira chëla persona che ti savëssa adateda per la reprejenté i proscimi cin‘ ani te Chemun.

Leprò pënsi che l tuché pra n partit ne ie suvënz nia propi l miec per l bën dla cumenanza.
Percie?
Nia dinrer ei udù che persones che fova de prinzip de duta n'autra minonga y che "messova" lité aldò che l vënt dl partit suflova. Coche n/a cunselier/a me ova n iede dit: «Fosse bën stat/a dla minonga dl auter, ma sce l fova pra l fauz partit… pona no ti pudovi dé corda...» Chësc dij dut!

Sce la ie nscila, pona ie la politica bën dalonc ani lum da chël che la messëssa vester: ulentà dla populazion, reprejenteda da plu persones ndividueles.

L ie tler che nce l prinzip de democrazia vën nscila, coche cunseguenza logica, sturpià, scebën che ufizialmënter nes dij i uemes de chemun che la ne n’ie nia nscila: che uni un possa dì la sia te cunsëi de chemun! 


PLATON DOCET

Platon scrij te si liber "Republica", ulache l rejona bëndebò tler sun la politica y sun cie che la dassëssa vester, che chiche ie al pudëi dassëssa dantaldut vester na persona savia, raziunela: na persona che lëura per la cunvivënza di zitadins! Ala fin di conc reprejënten pu coche reprejentant de chemun duc i zitadins y nia mé chëi che te à lità! O me fali pa?

Duc se damanda percie che i jëuni ne se nteressea nia plu per la politica. Duc frec i jëuni? Duc zënza ideai? Ne crëi nia. Aldò dl gran mpëni di jëuni tla 70(!) lies y tl ulentariat, ne dijëssi nia propi nia…
Pona ie l mëil fret povester mpo mo da crì nzaul d’auter?

Possel pa vester che i jëuni à suvënz la mprescion che "l ie pu mpo bel dut unì fat ora, dan che pudon dì la nosta" y che ala fin "uni candidat cëla pu mpo mé de majené la farina de si mulin”.

Na politica chemunela fata de cëves liedies, nia liei al’ancora de n partit, judëssa a lascé pro che prupostes da fundamënt alimentëssa zënzauter na politica plu daujin al zitadin.

Andreotti ova n iede dit: “Il popolo sbaglia spesso, tranne in cabina elettorale.” Ciancià bel bret: l zitadin ne n’ie nia totl, ala fin di conc…

"Ma n partit muessa pu vester! L te identifichea!", dij chëi ne ie nia a una cun mé.

A chëi che obietea che l ie debujën de n tò pusizion tres n partit y a chëi che dij che pudëi crì ora n partit plutosc che n auter, ie l prim var de na democrazia, respuendi che la cossa vel zënzauter a livel naziunel.
Iló se tratel de reformes saniteres, economia soziela y de leges proietedes te n cunzet da stramp plu lerch. Scentant te n Chemun de mé 5.000 anes, àn dantaldut debujën de persones dinamiches, che à l ardimënt de dì la sia, ma nce la cunescënzes pratiches y nia per ultimo: l ideal de dé ca si tëmp!
Propi perchël ei n gran respet de viers de chëi che candidea, chël ulëssi mo tlo auzé ora.

MA

n’alternativa COSTRUTIVA y INNUVATIVA (y nia ostrutiva, coche vel’ un ulerà se tò a dì) fossa chëla de purvé, coche l vën bel fat te n valgun Chemuns, cun na lista unica.
N dajëssa nsci l’oportunità de lascé ite de nuvëmber n vënt frësch, ulache l’individualità y l curaje zivil unissa pona auzà ora... y nia l culëur dl partit.

I zitadins ne à assé de chisc stritoc via y ca.





Y co jissa pa perdrët na tel lita cun na lista unica?